Langer blijven, maar toch snel uw e-mails checken terwijl u op vakantie bent, de hele avond bereikbaar zijn – de druk in het dagelijkse werk neemt snel toe, niet in de laatste plaats door technische vooruitgang. Dit leidt tot enorme lasten voor de medewerkers en culmineert in toenemend ziekteverzuim, vaker met pensioen gaan door ziekte en hogere uitgaven aan bijbehorende medicatie. Wij pleiten daarom voor meer investeringen in het voorkomen van burn-out – en daarmee in de toekomst van onze werkende wereld.
Classificatie en definitie van de WHO
In mei 2019 classificeerde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) burn-out als een werkgerelateerde ziekte. Dit gebeurde in de loop van de elfde herziening van de zogenaamde “Internationale classificatie van ziekten en gerelateerde gezondheidsproblemen”, kortweg in het Duits: “Internationale classificatie van ziekten” (ICD-11). Burn-out is terug te vinden in het hoofdstuk “Problemen in verband met werk of werkloosheid” en wordt gedefinieerd als een syndroom als gevolg van chronische stress op het werk dat niet is verwerkt. De WHO identificeert ook drie karakteristieke dimensies: een gevoel van uitputting, toenemende intellectuele afstand of een negatieve houding ten opzichte van de eigen baan, en verminderde professionele prestaties. De term burn-out mag alleen in een professionele context worden gebruikt en niet voor ervaringen op andere gebieden van het leven.
De wereld van werk verandert – de druk op medewerkers neemt toe
De wereld van werk verandert. Automatisering verandert eisenprofielen en verantwoordelijkheidsgebieden. In het bijzonder worden veel fysiek veeleisende, eentonige en eenvoudige activiteiten geëlimineerd. Dit leidt tot nieuwe en soms hogere eisenprofielen (ook) voor laaggeschoolden.
De concentratie van werk en eisen en de druk op tijd, kosten en deadlines stellen hoge psychologische en fysieke eisen aan medewerkers. Opgemerkt kan worden dat werk steeds meer versnipperd raakt, dat mensen heen en weer zwerven tussen werk, onzeker werk en zelfstandig ondernemerschap en zichzelf keer op keer moeten vinden. De permanente druk om constant topprestaties te moeten leveren om competitief te blijven, verschuift steeds meer naar de medewerkers.
De toenemende flexibiliteit van het werk, doorlopende reorganisatieprocessen, overmatig overwerk of baanonzekerheid verhogen de druk op medewerkers nog meer. Veel mensen kunnen deze druk en constante stress niet meer weerstaan - constant werken onder hoge druk maakt je ziek.
Te lang werken maakt je ziek
De door de laatste federale regering besliste 12-urendag verbetert de situatie voor de werknemers niet: lange werktijden leiden tot meer vermoeidheid en een hoger gezondheidsrisico voor werknemers. Studies hebben aangetoond dat mensen die twaalf uur of meer werken een hoger risico lopen op burn-out dan mensen die acht uur of minder werken. Het risico van emotionele uitputting en verminderde prestaties neemt dramatisch toe bij buitensporig lange werktijden.
Een recente studie uit Duitsland heeft ook aangetoond dat zelfs kleine veranderingen in werktijden enorme gevolgen hebben voor de gezondheid. Zelfs bij een toename van een uur per week nam de zelfbeoordeelde gezondheid met 2 procent af, het aantal doktersbezoeken steeg met 13 procent. Vooral groepen die buiten de werkuren een grotere tijdsdruk ervaren, zoals vrouwen en gezinnen met jonge kinderen, worden getroffen door de negatieve effecten.
Het resultaat: psychische aandoeningen nemen toe
In de afgelopen jaren is er een enorme toename van psychische aandoeningen en, daarmee samenhangend, een drastische stijging van de kosten voor sociale verzekeringen op dit gebied. In ieder geval mag worden aangenomen dat dit te maken heeft met de versnelling van werkprocessen en de steeds toenemende druk op medewerkers.
Het aantal ziektedagen als gevolg van psychische en gedragsstoornissen is sinds 1994 meer dan verdrievoudigd. Dit leidt tot extra kosten in verband met uitbetaling van loon bij ziekte. Psychische aandoeningen vormen nu meer dan een derde van de diagnoses die leiden tot een arbeidsongeschiktheids- of arbeidsongeschiktheidspensioen. Deze tendens neemt ook snel toe. In 1995 werd slechts ongeveer 10 procent van de invaliditeits- en arbeidsongeschiktheidspensioenen toegekend wegens psychische aandoeningen.
Dezelfde trend is te zien bij de remedies voor psychische aandoeningen, die steeds vaker worden voorgeschreven. Tegelijkertijd worden er echter steeds meer generieke geneesmiddelen gebruikt, waardoor de totale kosten slechts minimaal zijn gestegen.
Burn-out in de sociale zekerheid bestrijden?
Ondanks deze duidelijke ontwikkelingen zijn er tot nu toe weinig maatregelen genomen om werknemers de kans te geven om aan de hoge eisen van de moderne arbeidswereld te voldoen zonder hun geestelijke gezondheid in gevaar te brengen.
De Allgemeine Unfallversicherungsanstalt (AUVA) speelt een belangrijke rol bij preventie in de arbeidswereld. Een van hun hoofdtaken is het beschermen van medewerkers tegen ziektes veroorzaakt door werk, vooral door preventief en tijdig actie te ondernemen om ziektes en ongevallen te voorkomen en het bewustzijn van alle betrokkenen te vergroten. Maar waarom zijn er in de werkcontext nauwelijks preventieve maatregelen voor psychische aandoeningen?
De reden is snel gevonden. Alleen als het een (erkende) beroepsziekte betreft die voorkomt op de lijst met beroepsziekten (bijlage I bij de ASVG) is de AUVA verplicht preventief op te treden. Het aantal beroepsziekten is niet alleen beheersbaar, het is ook dringend noodzakelijk om de lijst met beroepsziekten aan te passen aan het moderne dagelijkse werk. U zult tevergeefs zoeken naar psychische aandoeningen, ook al zijn er dringend preventieve maatregelen nodig vanwege de snelle toename van het aantal geesteszieken.
Een casemanager kan de werkgever helpen en begeleiden bij het verzuimbegeleiding. Door een casemanager is er voor alle betrokkenen één aanspreekpunt tijdens het gehele verzuimproces. Zo zorgt casemanagement bij ziekte voor een begeleiding die de zieke kan helpen om weer aan het werk te koken, en de werkgever om het zieke personeel weer aan het werk te krijgen.